Brieven uit Rusland – Astolphe Marquis de Custine

Eigenlijk zouden de brieven van Astolphe de Custine verplichte kost moeten zijn op de middelbare school. Ik ken geen andere lectuur die zo overtuigend de verschrikkingen van een totalitair regime beschrijft. Of het nu om het onderdrukkende tsarentijdperk, de alles verwoestende dictaturen van de communisten of de fascisten, of de despotische spionnenmaatschappij van Saddam Hoessein gaat, het is uitermate belangrijk om de persoonlijke vrijheid van het individu niet uit het oog te verliezen.

Enkele citaten uit “Brieven uit Rusland” schetsen een sfeer van het leven in Rusland in 1839:

“Deze in lompen gehulde matrozen zijn een schande voor hun land: het zijn een soort vettige galeislaven die hun dagen slijten met het overvaren van commiezen en officieren uit Kroonstad naar buitenlandse schepen.
    Bij het zien van hun gezichten en denkend aan wat ‘bestaan’ heet voor deze ongelukkigen, vroeg ik mij af wat de mens God heeft aangedaan dat zestig miljoen van Zijn gelijken ertoe veroordeeld zijn in Rusland te leven.” (p. 70)

“Wat het despotisme ook doet, ieder menselijk handelen moet altijd worden bekrachtigd door de vrije wil van de mens zelf als men wil dat zijn daden betekenis hebben; alleen wanneer men in vrijheid zijn meester kan kiezen, heeft trouw waarde. Welnu, aangezien in Rusland een ondergeschikte niets kiest, heeft alles wat hij doet en zegt geen enkele betekenis en geen enkele waarde.” (p. 66)

“Als uw zoon in Frankrijk niet tevreden is, gebruik dan mijn recept, zeg tegen hem: ‘Ga naar Rusland’. Het is voor iedere buitenlander een nuttige reis: wie dit land goed heeft bekeken zal blij zijn dat hij in onverschillig welk ander land woont. Het is altijd goed te weten dat er een samenleving bestaat waar geen enkel geluk mogelijk is omdat de mens, vanwege een wetmatigheid in zijn natuur, niet gelukkig kan zijn zonder vrijheid.” (p. 345)

^{Astolphe Marquis de Custine – Brieven uit Rusland (de Arbeiderspers, 1978)}

    » De Custine speelt de hoofdrol in Sokoerovs ‘Russian Ark’