Leviathan – Andrej Zvjagintsev

leviathanZijn reputatie is gevestigd. Een nieuwe film van Andrej Zvjagintsev is een gebeurtenis op zich. Het filmmuseum Eye pakte bij de Nederlandse première uit met speciale vertoning. Jelle Brandt Corstius voorzag na afloop de film namelijk van verdiepend commentaar.

Leviathan werd de afgelopen weken bejubeld door de vaderlandse pers. Uit de kritieken steeg vooral het verhaal op van de machteloze strijd van het individu tegen de staat, gevolgd door verwondering dat deze film – met schijnbaar openlijke kritiek op Poetin – überhaupt in Rusland gemaakt kon worden.

Leviathan is inderdaad een indrukwekkende film. Monteur Kolja bezit een schilderachtig houten woonhuis aan het water in Teriberka, in het uiterste noorden van Rusland. De burgemeester van het oord heeft het op de locatie voorzien en dwingt Kolja voor een schamele prijs afstand te doen van zijn woning. Kolja vecht terug, maar betrekt al zijn naasten in zijn onvermijdelijke ondergang.

Zo simpel als de krantenrecensies het doen voorkomen, toont de film de strijd van de burger tegen de machthebbers niet. Het is niet alleen de staat die aan Kolja’s stoelpoten zaagt. Ook de mensen om hem heen en zijn eigen alcoholverslaving doen hem de das om.

Jelle Brandt Corstius (die na afloop van de film een onderhoudende monoloog van 30 minuten hield) destilleerde de volgende kenmerken uit de film die verwijzen naar het hedendaagse Rusland:

  • alcohol – het is een typisch Russisch cliché, maar tegelijk een ontnuchterend feit dat de wodkaverslaving van veel Russische mannen een ontwrichtend effect op de maatschappij heeft. In de film maken pubers zich deze vaardigheid eigen in een verlaten kerk.
  • corruptie – Corruptie is een eeuwenoud en onuitroeibaar verschijnsel in Rusland. Er lijkt geen kruid tegen gewassen.
  • er is geen waarheid – In de film krijgen we minutenlange preek van een orthodoxe priester te zien over “waarheid”. Jelle toont aan dat er geen waarheid is in Rusland. Russen zijn geoefend om de dubbele boodschap te verkondigen en te lezen.
  • de staat is je vijand – Het is voor een westerling moeilijk te bevatten dat de burger er in Rusland alleen voor staat. Wie naar de politie gaat, loopt grote kans er slecht van af te komen.

“Een stomp in de maag” typeerde een medewerkster van Eye de film na afloop. Hoewel ik aanvankelijk nog kon glimlachen om de opeenvolgende ontmoedigende gebeurtenissen in de film, werd de toon allengs serieuzer. De prachtige beelden aan het einde van de film werden versterkt door de muziek van Philip Glass (Akhnaten).

Van het filmmuseum kregen we na afloop een Russisch hartversterkertje ingeschonken. Heerlijk!